آزمایش بررسی ژنتیکی BRCA  چیست؟

آزمایش بررسی ژنتیکی BRCA  برای بررسی و ارزیابی ریسک ابتلا به سرطان سینه و تخمدان انجام می‌شود. این آزمایش برای افرادی تجویز می‌شود که سابقه شخصی یا خانوادگی ابتلا به سرطان دارند و احتمال جهش‌های ژنتیک ارثی مرتبط با سرطان سینه و تخمدان در بدن آن‌ها وجود دارد.

آزمایش بررسی ژنتیکی BRCA بر روی ماده ژنتیکی دی ان ای (DNA) گرفته شده از نمونه خون و یا بزاق فرد و به منظور تعیین ریسک مبتلا شدن به سرطان سینه و تخمدان انجام می‌شود.

 در واقع آزمایش ژنتیکی BRCA،  یک نوع آزمایش خون است که به منظور تشخیص و تعیین تغییرات یا جهش‌های ژنتیکی در DNA فرد صورت می‌گیرد. به خصوص، این آزمایش به منظور بررسی و ارزیابی جهش در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 که با افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه و تخمدان در ارتباط هستند، به کار می‌رود. با نمونه خون یا بزاق که از فرد گرفته می‌شود، وجود یا عدم وجود تغییرات ژنتیکی در این ژن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

یک نوع مضر ارثی در BRCA1 یا BRCA2 چقدر خطر ابتلا به سرطان سینه و تخمدان را در زنان افزایش می دهد؟

خطر ابتلا به سرطان سینه و یا تخمدان در طول زندگی با افزایش سن در یک زن به طور قابل توجهی افزایش می یابد اگر یک نوع مضر در BRCA1 یا BRCA2 هم به ارث برده شود، احتمال ابتلا بیشتر افزایش می یابد و درجه افزایش بسته به جهش متفاوت است.

احتمال ابتلا به سرطان سینه

حدود 13 درصد از زنان در جمعیت عمومی در طول زندگی خود به سرطان سینه مبتلا می شوند. در مقابل، 55 تا 72 درصد از زنانی که نوع مضر BRCA1 را به ارث می برند و 45 تا 69 درصد از زنانی که نوع مضر BRCA2 را به ارث می برند، در سن 70 تا 80 سالگی به سرطان سینه مبتلا می شوند. خطر برای هر زن به تعدادی از عوامل بستگی دارد که برخی از آنها به طور کامل مشخص نشده اند.

مانند زنان مبتلا به سرطان سینه به طور کلی، آنهایی که دارای انواع مضر BRCA1 یا BRCA2 هستند نیز در سالهای پس از تشخیص سرطان پستان، خطر ابتلا به سرطان در پستان مخالف را دارند. خطر ابتلا به سرطان سینه طرف مقابل با گذشت زمان از اولین سرطان سینه افزایش می‌یابد و بسته به ژن درگیر به 20 تا 30 درصد در 10 سال پیگیری و 40 تا 50 درصد در 20 سال می‌رسد.

احتمال ابتلا به سرطان تخمدان

حدود 1.2 درصد از زنان در جمعیت عمومی در طول زندگی خود به سرطان تخمدان مبتلا می شوند. در مقابل، 39% تا 44% از زنانی که یک نوع BRCA1 مضر را به ارث می برند و 11% تا 17% از زنانی که یک نوع مضر BRCA2 را به ارث می برند در سن 70-80 سالگی به سرطان تخمدان مبتلا می شوند.

چه سرطان های دیگری با انواع مضر BRCA1 و BRCA2 مرتبط هستند؟

انواع مضر BRCA1 و BRCA2 خطر ابتلا به چندین سرطان دیگر را افزایش می دهد. در زنان، شامل سرطان لوله فالوپ  و سرطان صفاق اولیه  است، که هر دو در سلول های مشابه شایع ترین نوع سرطان تخمدان شروع می شوند. مردانی که دارای انواع BRCA2 و تا حد کمتری انواع BRCA1 هستند، در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه  و سرطان پروستات  نیز هستند. هم مردان و هم زنان مبتلا به انواع مضر BRCA1 یا BRCA2 در معرض افزایش خطر ابتلا به سرطان پانکراس هستند، اگرچه احتمال افزایش خطر کم است.

علاوه بر این، انواع خاصی در BRCA1 و BRCA2 می‌توانند باعث ایجاد زیرگروه‌های کم‌خونی فانکونی شوند، یک سندرم نادر که با تومورهای جامد دوران کودکی و ایجاد لوسمی میلوئید حاد مرتبط است . جهش هایی که باعث ایجاد این زیرگروه های کم خونی فانکونی می شوند نسبت به جهش هایی که باعث سرطان سینه و تخمدان می شوند، تأثیر خفیف تری بر عملکرد پروتئین دارند. کودکانی که یکی از این گونه ها را از هر یک از والدین به ارث می برند، دچار کم خونی فانکونی می شوند. 

چه کسی باید مشاوره و آزمایش ژنتیک را برای انواع BRCA1 و BRCA2 در نظر بگیرد؟

هر کسی که نگران احتمال ابتلا به یک نوع مضر در ژن BRCA1 یا BRCA2 است، باید نگرانی های خود را با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود یا یک مشاور ژنتیک در میان بگذارد.

آزمایش‌هایی برای بررسی اینکه آیا فردی یک نوع مضر را در BRCA1 و BRCA2 به ارث برده است در دسترس است. با این حال، آزمایش در حال حاضر برای عموم مردم توصیه نمی شود. در عوض، گروه‌های متخصص توصیه می‌کنند که آزمایش‌ها بر روی کسانی متمرکز شود که احتمال بیشتری دارد که حامل انواع مضر BRCA1 یا BRCA2 باشند، مانند کسانی که سابقه خانوادگی سرطان‌های خاص دارند. آزمایش می تواند هم برای افراد بدون سرطان و هم برای افرادی که سرطان در آنها تشخیص داده شده است مناسب باشد. اگر فردی بداند که در یکی از این ژن ها جهش دارد، می تواند اقداماتی را برای کاهش خطر یا تشخیص زودهنگام سرطان انجام دهد. و اگر سرطان داشته باشند، اطلاعات مربوط به جهش آنها ممکن است برای انتخاب درمان مهم باشد.

اگر فردی بداند که در یکی از این ژن ها جهش دارد، می تواند اقداماتی را برای کاهش خطر یا تشخیص زودهنگام سرطان انجام دهد. و اگر سرطان داشته باشند، اطلاعات مربوط به جهش آنها ممکن است برای انتخاب درمان مهم باشد.

قبل از انجام آزمایش، فرد معمولاً یک ارزیابی خطر انجام می‌دهد که در آن با یک مشاور ژنتیک یا سایر ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی ملاقات می‌کند تا عواملی مانند اینکه کدام یک از بستگانش سرطان داشته‌اند، چه سرطان‌هایی داشته‌اند و در چه سنی بوده‌اند را بررسی کنند. تا تشخیص داده شود که فرد در معرض خطر ابتلا به یک نوع ژن مضر BRCA1 یا BRCA2 است یا خیر، اگر تشخیص بر این بود که فرد خطر ابتلا به یکی از این زن ها را دارد، مشاور ژنتیک او می‌تواند فواید و مضرات آزمایش را با او در میان بگذارد و در صورتی که فرد تصمیم به انجام آزمایش ژنتیکی داشته باشد، آزمایش ژنتیکی مناسب را تجویز کند.

دلایل انجام آزمایش BRCA چیست؟

6 دلیل انجام آزمایش بررسی ژنتیکی BRCA شامل موارد زیر هستند:

1.  بررسی ریسک ابتلا به سرطان سینه
2.  بررسی ریسک ابتلا به سرطان سینه مردان
3.  بررسی ریسک سرطان تخمدان
4. بررسی ریسک ابتلا به سرطان پروستات
5. بررسی ریسک ابتلا به سرطان پانکراس
6.  بررسی ریسک ابتلا به ملانوما

آزمایش برای انواع ارثی BRCA1 و BRCA2 چگونه انجام می شود؟

آزمایش برای انواع ارثی BRCA1 و BRCA2 ممکن است با استفاده از نمونه خون یا نمونه بزاق انجام شود. به این دلیل که سلول‌های خونی و سلول‌هایی که در بزاق وجود دارند، مانند هر سلول بدن، حاوی ژن‌های BRCA1 و BRCA2 هستند. گاهی اوقات افراد مبتلا به سرطان، زمانی که تومورشان برای بررسی اینکه آیا کاندیدای درمان با یک درمان هدفمند خاص هستند به آزمایشگاه ارسال می شود ، متوجه می‌شوند که دارای جهش BRCA1 یا BRCA2 هستند. از آنجایی که واریانت های مضر BRCA گزارش شده در تومور ممکن است منشأ جسمی یا ژرمینی داشته باشند، فردی که چنین گونه ای در تومور دارد باید آزمایش ژنتیکی (خون) ژرمینی را برای تعیین اینکه آیا این گونه ارثی است انجام دهد.

زمانی که سابقه خانوادگی این احتمال را مطرح می کند که فردی بدون سرطان ممکن است یک نوع مضر در BRCA1 یا BRCA2 را به ارث برده باشد، بهتر است یکی از اعضای خانواده که قبلاً به سرطان مبتلا شده است، آزمایش شود، تا نوع مضر آن ژن شناخته شود.سپس فرد سالم آزمایش می دهد و مشخص می شود حامل ژن سرطان هست یا خیر . اگر همه اعضای خانواده مبتلا به سرطان فوت کرده باشند یا تمایلی به انجام آزمایشات ژنتیکی نداشته باشند یا قادر به انجام آزمایشات ژنتیکی نباشند، آزمایش اعضای خانواده که در آن ها سرطان تشخیص داده نشده است ممکن است همچنان ارزشمند باشد و اطلاعات خوبی ارائه دهد.

فرایند کلی آزمایش بررسی ژنتیکی BRCA  به چه صورت است؟

فرایند کلی برای بررسی ژنتیکی BRCA1, BRCA2 به صورت زیر است:

مشورت با پزشک ژنتیک:

مشورت با پزشک ژنتیک به شما کمک می‌کند تا درباره لزوم انجام این آزمایش، فرایند آن، مزیت‌ها و محدودیت آن اطلاعات مناسبی به دست آورید و تصمیم مناسبی برای مراقبت از خود اتخاذ کنید.

 ارائه اطلاعات و تاریخچه خانوادگی:

ارائه یک گزارش جامع و دقیق درباره تاریخچه خانوادگی در خصوص سرطان پستان و تخمدان و سایر سرطان‌های مرتبط، کمک بسیار زیادی به پزشک می‌کند تا به درستی سطح ریسک در شما را بررسی نماید.

بیشتر بخوانید: سرطان خانوادگی؟؟ چگونه و از کی به ارث می رسد؟

 انجام آزمایش ژنتیکی:

پس از مشورت با پزشک، آزمایش ژنتیکی BRCA انجام می‌شود. این آزمایش شامل بررسی نمونه خون است که جهت بررسی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.

تفسیر نتایج:

نتایج آزمایش ژنتیکی به وسیله پزشک تفسیر و ارزیابی می‌شود. او می‌تواند به شما بگوید آیا شما دارای جهش در ژن BRCA1, BRCA2 هستید یا خیر. همچنین، پزشک ریسک سرطان سینه و تخمدان را توضیح می‌دهد.

پیشگیری و درمان:

در صورتی که نتیجه آزمایش مثبت باشد، پزشک موارد لازم برای پیشگیری و درمان را به شما توصیه می‌کند. همچنین، ممکن است برای ارزیابی‌های بیشتر آزمایش‌های تکمیلی، جراحی پیشگیرانه، مراقبت‌های مداوم یا درمان‌های دیگر را تجویز کند.

جزئیات آزمایش BRCA

آزمایش BRCA که برای تشخیص ژن های سرطان های ارثی چون سرطان تخمدان، سینه و.. کاربرد دارد، بطور دقیق جهش های ژنی BRCA1, BRCA2 را بررسی می کند. نتایج این تست به صورت دقیق وجود جهش های ژنی BRCA1 , BRCA2 را بررسی می کند و نتایج را براساس این دو ژن اعلام می کند.

آزمایش BRCA1:

در این آزمایش به طور دقیق جهش های ژنی BRCA1 بررسی می شود. جهش ژنی BRCA1 زمینه بروز ناهنجاری های ژنتیکی و اختلالات جنین و سقط مکرر و بروز سرطان سینه می شود.

آزمایش BRCA2:

در این آزمایش بطور دقیق جهش های ژنی BRCA2 را بررسی می کند. جهش ژنی BRCA2 سبب بروز ناهنجاری های ژنتیکی و اختلال در فعالیت های تخمدان و افزایش ریسک بروز سرطان پانکراس، سرطان تخمدان، سرطان ریه، سرطان پروستات و سرطان خون می شود.

تفاوت جهش های ژنی BRCA1 , BRCA2

هر دو سبب بروز اختلات ژنتیکی و بیماری های ارثی می شوند، اما جهش در ژن های BRCA2 شایع تر است. از هر 500 نفر، 222 نفر دچار جهش های ژنی BRCA2 شده و از هر 500 نفر، 2 نفر دچار جهش های ژنی BRCA1 می شوند.

تفسیر نتایج حاصل از آزمایش BRCA به چه صورت است؟

Kنتیج این آزمایش به صورت منفی، نامعلوم و مثبت گزارش می شوند.

نتیجه منفی BRCA1, BRCA2 (negative): نتیجه منفی تست BRCA1, BRCA2 به این مفهوم است که فرد استعداد ژنتیکی BRCA1 و BRCA2 برای ابتلا به سرطان پستان را ندارد، اما این نتیجه به این معنا نیست که فرد هرگز مبتلا نخواهد شد. زیرا هنوز تمام تغییراتی که در این ژن ایجاد می شوند و منجر به سرطان می شوند مشخص نشده است.

نتیجه نامعلومBRCA1, BRCA2 (uncertain) :  نتیجه نامعلوم BRCA1, BRCA2 به این معنی است که تغییراتی در ژن BRCA شناسایی شده است، اما بر اساس اطلاعات فعلی، ارتباط آن‌ها با افزایش خطر ابتلا به سرطان به طور کامل مشخص نشده است. بنابراین، نیاز به بررسی بیشتر در این زمینه حس می‌شود.

نتیجه مثبت BRCA1, BRCA2 (positive): نتیجه مثبت BRCA1, BRCA2 به این معناست که فرد خطر بالایی برای ابتلا به سرطان پستان و تخمدان دارد. در چنین شرایطی، پزشک ممکن است انجام جراحی‌های پیشگیرانه را توصیه کند. علاوه بر این، این نتیجه به بستگان فرد مبتلا اعلام می‌کند که احتمال ارث بردن این تغییرات ژنتیکی در آنها وجود دارد و آنها نیز در معرض خطر قرار دارند. و باید برای مشخص شدن اینکه این ژن را به ارث بردند یا خیر آزمایش بدهند.

چرا آزمایش DTC جامع نیست؟

برخی از افراد ممکن است آزمایش ژنتیکی را از طریق آزمایش (DTC) انجام دهند. مشاوره ژنتیک برای آن افراد نیز توصیه می شود تا به آنها در درک نتایج آزمایش و اطمینان از انجام مناسب ترین آزمایش کمک کند. مردم باید بدانند که آزمایش‌های DTC ممکن است جامع نباشند، زیرا برخی از آزمایش‌ها تمام جهش‌های مضر در این دو ژن را آزمایش نمی‌کنند. بنابراین دریافت یک نتیجه منفی با آزمایش DTC ممکن است به این معنی نباشد که آنها یک نوع مضر در BRCA1 یا BRCA2 را ندارند.

آزمایش BRCA1 یا BRCA2 برای چه کسانی توصیه می شود؟

گروه ویژه خدمات پیشگیرانه ایالات متحده، ارزیابی خطر را برای زنانی که سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان سینه، تخمدان، لوله فالوپ، یا صفاق دارند یا اصل و نسب آنها با داشتن انواع مضر BRCA1 و BRCA2 مرتبط است، توصیه می‌کند و همچنین پیگیری مداوم توصیه می شود.

شبکه ملی جامع سرطان (NCCN) دارای معیارهایی برای آزمایش ژنتیکی BRCA1 و BRCA2 و همچنین چندین ژن دیگر از جمله CDH1، PALB2، PTEN و TP53 است که با افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه ویا تخمدان مرتبط هستند .ارزیابی خطر را برای افرادی که یکی از بستگان خونی شان یک نوع شناخته شده یا احتمالاً مضر را در هر یک از این ژن ها دارند، توصیه می کند. کسانی که دارای سابقه شخصی ویا خانوادگی خاصی از سرطان هستند (سرطانی که در سنین پایین‌تر تشخیص داده شده، انواع خاصی از سرطان، افراد با دو یا چند تشخیص سرطان، یا خانواده‌هایی با موارد متعدد سرطان). یا افرادی که دارای برخی اختلالات ارثی مستعد سرطان هستند، مانند سندرم کاودن، سندرم پتز-جگرز، سندرم Li-Fraumeni، یا کم خونی فانکونی.

بیشتر بخوانید: آزمایش MSI

انجمن انکولوژی بالینی آمریکا توصیه می کند که به همه زنانی که سرطان تخمدان اپیتلیال تشخیص داده شده است، بدون در نظر گرفتن ویژگی های بالینی بیماری یا سابقه خانوادگی، آزمایش ژنتیکی برای انواع ارثی در BRCA1، BRCA2 و سایر ژن های مستعد سرطان تخمدان ارائه شود .

جوامع حرفه ای توصیه نمی کنند که کودکان زیر 18 سال تحت آزمایش ژنتیکی برای انواع BRCA1 و BRCA2 قرار گیرند. این توصیه به این دلیل است که هیچ راهبردی برای کاهش خطر وجود ندارد که به طور خاص برای کودکان در نظر گرفته شده باشد و احتمال ابتلای کودکان به سرطان مرتبط با نوع ارثی BRCA بسیار کم است.

آزمایش BRCA  برای چه افرادی مناسب است؟

افرادی که ممکن است کاندید برای انجام آزمایش BRCA باشند، شامل افرادی است که تاریخچه خانوادگی از بیماری‌های سرطانی مرتبط با BRCA دارند، افرادی که در سنین جوان به سرطان پستان یا تخمدان مبتلا می‌شوند، افرادی که دارای سابقه‌ی تشخیص سرطان پستان در هر سنی باشند، و افرادی که از دانش محدودی در مورد سابقه خانوادگی خود یا تاریخچه سرطانی خود برخوردارند.

بیشتر بخوانید: انکوتایپ

در این بخش، 11 گروه از افرادی که آزمایش BRCA برای آن‌ها مناسب است را نام می‎بریم.

• زنان مبتلا به سرطان سینه که سن آن‌ها کمتر از 45 سال است.
• زنانی که هر دو سینه آن‌ها درگیر سرطان است.
• زنان مبتلا به نوع سه گانه منفی سرطان سینه که سن آن‌ها کمتر از 60 سال است.
• زنانی که به کارسینومای تخمدان مبتلا هستند.
• مردانی که به سرطان سینه مبتلا هستند.
• افرادی که به سرطان پانکراس مبتلا هستند.
• مردانی که به سرطان پروستات متاستاتیک مبتلا هستند.
• وجود جهش شناخته شده در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 در بستگان نزدیک به فرد
• وجود سرطان سینه در یکی از بستگان نزدیک که سن کمتر از 45 سال دارند.
• سابقه سرطان پستان در بستگان نزدیک، با جنسیت مرد.
• سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان تخمدان یا سینه.

بیشتر بخوانید: آزمایش سرطان ارثی

مزیت‌های انجام آزمایش بررسی ژنتیکی BRCA برای افراد چیست؟

انجام آزمایش بررسی ژنتیکی BRCA برای افرادی که در خطر ابتلا به سرطان سینه و تخمدان هستند، مزیت‌های زیر را دارد:

تشخیص زود هنگام:

تشخیص سریع و زود هنگام سرطان موجب موفقیت بیشتر در فرایند درمان و بهبودی می‌شود. انجام غربالگری و شناسایی افراد بیمار در فواصل زمانی کوتاه در افرادی که حامل جهش ژن BRCA هستند، موجب تشخیص زود هنگام و درمان اثربخش سرطان می‌گردد.

با توجه به اینکه سرطان سینه و تخمدان در افراد حامل جهش ژن BRCA با ریسک بیشتری همراه است، تشخیص زود هنگام و درمان در مراحل اولیه، بهبود نتایج درمانی را به همراه دارد.

بیشتر بخوانید: مشاوره ژنتیک سرطان پستان

استفاده از درمان‌های دارویی:

پزشک داروهایی را تجویز می‌کند تا ریسک ابتلا به سرطان کاهش یابد یا احتمال بازگشت سرطان پایین بیاید. اخیرا، سازمان غذا و دارو، دارویی با نام Olaparib را برای مداوای افراد مبتلا به سرطان سینه و تخمدان تایید نموده است. این دارو با جهش در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 در ارتباط است.

جراحی پیشگیرانه:

از جراحی پیشگیرانه برای برداشتن بافت‌هایی که در خطر ابتلا به سرطان قرار دارند، استفاده می‌گردد.

بیشتر بخوانید: مشاوره ژنتیک سرطان 

نتیجه‌گیری:

آزمایش بررسی ژنتیکی BRCA برای تعیین ریسک ابتلا به سرطان سینه و تخمدان انجام می‌شود. در این نوشته، 11 گروه از افرادی که بهتر است آزمایش BRCA را انجام دهند، معرفی نمودیم. سپس، به بیان دلایل انجام آن اشاره کردیم و در آخر نیز مزیت‌های انجام این آزمایش را بیان نمودیم.

سوال‌های متداول: