نقش ژنتیک در سرطان چیست؟ سرطان یکی از پیچیده‌ترین بیماری‌هایی است که عوامل مختلفی از جمله سبک زندگی، محیط و ژنتیک در بروز آن نقش دارند. اما تا چه حد ژن‌های ما می‌توانند در احتمال ابتلا به سرطان تأثیر بگذارند؟ آیا سرطان ارثی است؟ چگونه می‌توان با آزمایش‌های ژنتیکی از خطر ابتلا به سرطان آگاه شد؟ در این مقاله به بررسی تأثیر ژنتیک بر سرطان و روش‌های پیشگیری و تشخیص آن می‌پردازیم.
ارتباط بین ژنتیک و سرطان چگونه است؟
ژن‌ها بخش‌هایی از DNA هستند که اطلاعات لازم برای رشد و عملکرد سلول‌ها را در بدن ذخیره می‌کنند. برخی از این ژن‌ها وظیفه‌ی کنترل رشد سلولی را بر عهده دارند. در صورتی که در این ژن‌ها جهش یا تغییراتی رخ دهد، رشد سلول‌ها از کنترل خارج شده و منجر به ایجاد تومور و در نهایت سرطان می‌شود.
جهش‌های ژنتیکی چگونه باعث سرطان می‌شوند؟
تغییرات ژنتیکی یا “جهش‌ها” به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- جهش‌های ارثی: این نوع جهش‌ها از والدین به فرزندان منتقل می‌شوند و از بدو تولد در سلول‌های بدن فرد وجود دارند. برای مثال، جهش در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پستان و سرطان تخمدان را افزایش دهد. مقاله آزمایش بررسی ژنتیکی BRCA را بخوانید.
- جهش‌های اکتسابی: این جهش‌ها در طول زندگی فرد و به دلیل عوامل محیطی مانند اشعه ماورای بنفش، مصرف سیگار، آلودگی‌های شیمیایی یا رژیم غذایی ناسالم ایجاد می‌شوند. این نوع جهش‌ها شایع‌ترین علت سرطان‌ها هستند.
آیا سرطان ارثی است؟
حدود ۵ تا ۱۰ درصد از سرطان‌ها به دلیل جهش‌های ارثی رخ می‌دهند. در خانواده‌هایی که سابقه‌ی سرطان وجود دارد، احتمال ابتلا به سرطان در سایر اعضای خانواده نیز بیشتر است. برخی از انواع سرطان‌هایی که ممکن است به دلیل عوامل ژنتیکی منتقل شوند شامل موارد زیر هستند:
- سرطان پستان و تخمدان (جهش در BRCA1 و BRCA2)
- سرطان کولون (سندرم لینچ)
- سرطان پروستات
- سرطان معده و پانکراس
اگر در خانواده‌ی شما موارد متعددی از یک نوع سرطان وجود دارد، بهتر است برای مشاوره‌ی ژنتیکی به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص سرطان‌های ارثی با آزمایش ژنتیکی
آزمایش‌های ژنتیکی می‌توانند جهش‌های خاصی را که احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند، شناسایی کنند. در صورتی که نتیجه‌ی آزمایش نشان دهد که فرد دارای یک جهش ژنتیکی خطرناک است، پزشک ممکن است توصیه‌هایی برای کاهش خطر ابتلا به سرطان ارائه دهد، مانند:
- انجام آزمایش‌های غربالگری زودهنگام
- تغییر در سبک زندگی
- مصرف داروهای پیشگیرانه
- در مواردی خاص، جراحی پیشگیرانه (مانند برداشتن بافت‌های پرخطر)
مقاله آزمایش سرطان‌های ارثی را بخوانید.
آیا شما یا خانواده‌تان سابقه‌ی سرطان دارید؟ آیا تا به حال به انجام آزمایش ژنتیکی فکر کرده‌اید؟ برای مشاوره و انجام آزمایش های ژنتیک سرطان در آزمایشگاه شایاژن با شماره های ۰۲۱۸۸۶۴۸۹۱۵ – ۰۲۱۸۸۶۴۷۵۴۸ – ۰۹۳۰۸۱۹۰۶۲۸ تماس بگیرید.
چگونه می‌توان خطر سرطان را کاهش داد؟
حتی اگر ژن‌های شما نشان‌دهنده‌ی خطر بالای سرطان باشند، اقدامات زیادی وجود دارد که می‌تواند احتمال ابتلا را کاهش دهد:
- تغذیه‌ی سالم: مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غذاهای حاوی فیبر می‌تواند از بروز سرطان جلوگیری کند.
- ورزش منظم: فعالیت بدنی به تنظیم هورمون‌ها و کاهش التهاب کمک می‌کند.
- ترک سیگار و الکل: مواد شیمیایی موجود در سیگار و الکل می‌توانند باعث جهش‌های ژنتیکی و سرطان شوند.
- محافظت از پوست: استفاده از ضدآفتاب برای کاهش خطر سرطان پوست توصیه می‌شود.
- غربالگری و آزمایش‌های دوره‌ای: تشخیص زودهنگام می‌تواند شانس درمان موفقیت‌آمیز را افزایش دهد.
سوالت متداول نقش ژنتیک بر سرطان
خیر. داشتن سابقه‌ی خانوادگی سرطان به این معنی است که احتمال ابتلا بیشتر از افرادی است که چنین سابقه‌ای ندارند، اما به این معنا نیست که قطعاً به سرطان مبتلا خواهید شد. سبک زندگی سالم و انجام غربالگری‌های منظم می‌تواند این خطر را کاهش دهد.
در صورتی که چندین نفر از اعضای خانواده‌ی شما به یک نوع خاص از سرطان مبتلا شده باشند، بهتر است با پزشک مشورت کنید. آزمایش ژنتیکی می‌تواند نشان دهد که آیا شما نیز دارای جهش‌های ارثی مرتبط هستید یا خیر.
خیر. بیشتر سرطان‌ها ناشی از ترکیبی از عوامل محیطی و سبک زندگی هستند. تنها ۵ تا ۱۰ درصد از سرطان‌ها به دلیل جهش‌های ژنتیکی ارثی ایجاد می‌شوند.
در این صورت، پزشک ممکن است راهکارهایی مانند انجام آزمایش‌های زودهنگام، تغییر سبک زندگی یا مصرف داروهای پیشگیرانه را پیشنهاد کند. در برخی موارد، جراحی پیشگیرانه نیز ممکن است توصیه شود.
در حال حاضر، درمانی برای تغییر ژن‌های ارثی وجود ندارد، اما با پیشرفت علم، روش‌هایی مانند ژن‌درمانی در حال بررسی هستند. در عین حال، پیشگیری و غربالگری زودهنگام بهترین راهکار برای کنترل این وضعیت است.
به‌طور کامل خیر، اما می‌توان با رعایت سبک زندگی سالم، کاهش مصرف مواد سرطان‌زا و انجام غربالگری‌های منظم، خطر ابتلا را به حداقل رساند.
- نتیجه گیری
نقش ژنتیک در سرطان قابل‌انکار نیست، اما تنها عامل تعیین‌کننده‌ی این بیماری هم نیست. اگرچه برخی از سرطان‌ها ارثی هستند، اما بسیاری از آن‌ها ناشی از عوامل محیطی و سبک زندگی نادرست می‌باشند. اگر سابقه‌ی خانوادگی سرطان دارید، انجام آزمایش‌های ژنتیکی و مشورت با پزشک می‌تواند به شما در مدیریت خطر کمک کند. در نهایت، مراقبت از سلامت کلی بدن و انجام غربالگری‌های منظم بهترین راه برای جلوگیری از سرطان است.
